|
||
| Aleksander Wielki | - żył w latach 356 - 323 r. pne. Wielki król i wódz macedoński, który w efekcie błyskotliwych zwycięstw militarnych podbił imperium perskie, dotarł do Indii. Nie zdołał utrwalić swojego imperium, albowiem zmarł na gorączkę w Babilonie, zanim zdołał nadać mu właściwą organizację. | |
|---|---|---|
| Balsamowanie | - konserwacja zwłok specjalnymi substancjami. | |
| Cheops | - król Egiptu pochowany w największej piramidzie świata zwanej Wielką Piramidą. | |
| Dawid | - w latach ok. 1012 - 972 r. pne. drugi król izraelski, w tradycji żydowskiej idealny władca, z którego rodu powstać ma wybawiciel - Mesjasz. Kult Dawida przejęły: chrześcijaństwo i islam. Według Biblii był za młodu pasterzem i lutnistą, później rzekomym autorem psalmów biblijnych. W wojnie z Filistynami zabija z procy olbrzyma Goliata, siejąc popłoch wśród nieprzyjaciół. | |
| Demokracja | - ( z greckiego: "demos" = lud, "kratos" = władza) w znaczeniu ogólnym - władza ludu, ludowładztwo; w znaczeniu politycznym - ustrój przeciwstawiany jedynowładztwu. W tym sensie pojecie demokracji jest związane z funkcjonowaniem państwa; w państwie demokratycznym władza należy do ludu. Demokracja może być bezpośrednia i pośrednia. | |
| Despota | - władca mający nieograniczoną i wyjętą spod jakiejkolwiek kontroli władze, rządzący w sposób bezwzględny; tyran zmuszający innych do podporządkowania się jego woli. | |
| Fidiasz | - grecki najsłynniejszy rzeźbiarz. Kierował w 447 - 432 r. pne. przebudową Akropolu ateńskiego, twórca wielu posągów Ateny i Zeusa. | |
| Goliat | - według Biblii olbrzym filistyński, którego Dawid zabił w pojedynku kamieniem celnie rzuconym z procy. Zwycięstwo Dawida nad Goliatem symbolizuje przewagę przemyślności nad brutalną siłą, ducha nad materią. | |
| Hammurabi | - wielki król Babilonii, twórca jej potęgi Panował od około 1728 do około 1686 r. pne., słynny z wydanego przez niego Kodeksu, nazwanego jego imieniem. | |
| Hellada | - nazwa starożytnej Grecji. | |
| Heloci | - w starożytnej Sparcie - grupa ludności (potomkowie podbitych mieszkańców tej części Grecji), pracująca na roli na rzecz pełnoprawnych obywateli - spartiatów; położenie helotów było zbliżone do sytuacji niewolników. | |
| Hieroglify | - rodzaj pisma, w którym zamiast słów używa się obrazków. Najbardziej znane są hieroglify egipskie, ale inne ludy także stosowały pismo obrazkowe. Początkowo każdy obrazek przedstawiał jakiś przedmiot, na przykład dzban, a później za pomocą obrazków wyrażano także poszczególne dźwięki. | |
| Homer | - największy poeta starożytnej Grecji, autor Iliady i Odysei - wielkich eposów bohaterskich. | |
| Hoplita | - w starożytnej Grecji - ciężkozbrojny żołnierz; uzbrojony był w tarcze skórzaną, obosieczny miecz i włócznie; piersi osłaniał mu pancerz, głowę - metalowy hełm, a nogi - nagolenniki; cała zbroja Hoplity ważyła ok. 35 kg. | |
| Komedia | - (z greckiego: z greckiego: "komoidia" = hulaszczy pochód) - gatunek dramatu obejmujący utwory o pogodnej tematyce i żywej akcji. Komedia jest gatunkiem przeciwstawnym tragedii. | |
| Lakonia | - kraina historyczna w Grecji, ok. 1100 r. pne. Podbita przez Dorów, stała się terytorium potężnego państwa ze stolicą w Sparcie, zwanego również Spartą. | |
| Leonidas | - dowódca wojsk greckich w bitwie pod Termopilami. | |
| Miltiades | - dowódca wojsk greckich w bitwie pod Maratonem. | |
| Mit | - podanie o legendarnych bohaterach, bogach, fantastycznych zdarzeniach; opowieść religijna w wierzeniach różnych ludów we wczesnym okresie rozwoju doktryny religijnej, zawierająca dzieje bóstw, pochodzenie świata itp. | |
| Monarchia despotyczna | - nieograniczona, całkowita władza jednostki (króla, cara). | |
| Mumia | - zwłoki zabezpieczone przez odpowiednie zabiegi konserwacyjne lub wyschnięte w sposób naturalny o kwadratowej podstawie. W okresie Starego i Średniego Państwa ( ok. 2850 - ok. 1570 pne.) - forma grobowca faraonów, później - małych rozmiarów grobowców prywatnych, na niektórych nekropolach; za najwcześniejszą uchodzi tzw. piramida schodkowa króla Dżesera (XXVII w. pne. w Sakkarze); najsłynniejsze są piramidy Cheopsa, Chefrena, Mykerinosa. | |
| Perykles | - po 500-429 r. pne. - ateński mąż stanu, dowódca i słynny mówca. | |
| Piramida | - w starożytnym Egipcie - monumentalny grobowiec w kształcie ostrosłupa | |
| Pismo klinowe | - pismo ideograficzno - sylabiczne stworzone przez Sumerów, przejęte do własnych języków przez Akadów, Babilończyków, Asyryjczyków, Harytów, Hetytów, Urartyjczyków, Elamitów. Przypominający kliny kształt znaków wynika z formy odcisku, jaki rylec trzcinowy zostawiał na miękkich (przed stwardnieniem) tabliczkach glinianych. | |
| Salomon | - król izraelski od ok. 970 do ok. 930 r. pne., syn Dawida. Biblia przedstawia panowanie Salomona jako złoty wiek Izraela. Znany z mądrości i rozwagi. W języku potocznym używa się powiedzenia "salomonowy wyrok" jako synonimu wyroku mądrego i sprawiedliwego, choć o zaskakującej formule rozstrzygnięcia. | |
| Sarkofag | - grobowiec w starożytnym Egipcie. | |
| Strateg | - (z greckiego) - dowódca wojsk. | |
| Temistokles | - dowódca wojsk greckich w bitwie pod Salaminą. | |
| Tragedia | - ( z greckiego: "tragos" = kozioł, "aoide" = pieśń) - gatunek dramatu, w którym motorem akcji jest nieprzezwyciężalny konflikt miedzy dążeniami wybitnej jednostki a siłami wyższymi. Gatunek ten ukształtował się w starożytnej Grecji; jego źródłem były obrzędy religijne, zwłaszcza z kultem Dionizosa. | |
| Węzeł gordyjski | - zawiła, trudna do rozwiązania sprawa; zwrot ten nawiązuje do legendy Plutarcha, według której król Frygii Gordios w kunsztowny sposób połączył jarzmo z dyszlem rydwanu, a według przepowiedni ten, kto by węzeł rozsupłał posiadłby panowanie nad Azją; w 333 r. pne. Aleksander III Wielki, król macedoński, nie bawiąc się w rozplątywanie, przeciął go mieczem. | |
| Zikkurat | - typ starożytnej świątyni sumeryjskiej, później także babilońskiej, asyryjskiej i elamickiej, w kształcie ściętej piramidy stopniowej, złożonej z wielu pięter z tarasami, połączonych zewnętrznymi schodami, z ołtarzem w najmniejszym budynku na najwyższym piętrze. | |